De familiekroniek van Johannes Jacobus Slaterus begint met de aankondiging van zijn geboorte in 1671:

God, mijn Schepper, Vader en Verlosser sij gepreesen eeuwiglijk!

Anno MDCLXXI, op saturdag, den 6 Junii, nieuwen stijls, na de middag, omtrent de vijfde uur ben ik Johannes Jacobus Slaterus te Zürich in ’t Zwitserland gebooren.

God alleen de Eere

Aantekening: “nieuwe stijl” wil zeggen de datum volgens de (pas ingevoerde) Gregoriaanse kalender. Deze kalender was nodig om weer in de pas te lopen met het “tropische” jaar, d.w.z. de loop van de seizoenen. De oude, Juliaanse kalender liep hierop in de zeventiende eeuw tien dagen achter. Werd de Gregoriaanse kalender in de katholieke landen al in 1582 door Paus Gregorius XIII ingevoerd, in de protestantse landen gebeurde dit veel later: in Overijssel (Kampen) en Gelderland (Zutphen) pas in het jaar 1700, zo ook in het protestantse Zürich.

Hierdoor heeft men in Europa lange tijd met twee kalenders naast elkaar gerekend: Oude stijl (afgekort tot o.s. = Juliaanse kalender) en nieuwe stijl (afgekort tot n.s. = Gregoriaanse kalender). Volgens de toen in Zürich nog geldende Juliaanse kalender is Johannes Jacobus geboren op zaterdag 27 mei 1671 o.s. (oude stijl).

Er wordt wel eens gedacht dat de mensen 10 dagen oversloegen, maar uit dit verslag van Johannes Jacobus weten we dat belangrijke dagen, zoals de verjaardag werden omgerekend: vierde hij als kind zijn verjaardag op 27 mei, na 1700 vierde hij ze op 6 juni.

Mijn waarde Vader Rodolph Schlatter, Burger en Koopman te Zürich, was de zoon van Johan Jacob Schlatter wel bemiddelt Burger ende Koopman te Zürich, afkomstig van Franz Schlatter, die, geboortig van Faelanden, sijnde een dorp in het Zürichergebied, tot Burger te Zürich is aangenomen, den 5 Junii 1556, gelijk sulx is aangetee­kent in het getalrijke Burgerboek der Stadt Zü­rich.

God alleen de eere.

Aantekening: Drie keer is er onderzoek gedaan in de Züricher archieven naar meer gegevens over de voorouders van Jacob:

1. per correspondentie door Johannes Jacobus Slaterus (1827-1917) in de zomer van 1891;
2. ter plaatse door een vriend van “Ak” Bemolt van Loghum Slaterus (1902-1992) in de zomer van 1939;
3. ter plaatse door mij zelf in de zomer van 1985.

In 1891 al is een genealogie  Schlatter samengesteld door medewerkers van het Stadtarchiv Zürich. Dit schema gaf duidelijkheid over de vraag welke zoon van Franz Schlatter de vader van Hans Jacob was. Dit was tot dat moment de ontbrekende schakel. Toen ik in 1985 het genoemde archief bezocht werd me hetzelfde schema getoond. Het archief was volgens mij in al die jaren ook niet veranderd! Een prachtig historisch pand in de binnenstad van Zürich, oude kamers met krakende houten vloeren en piepende deuren… Het archief was echter inhoudelijk niet zo toegankelijk als de archieven zoals ik die kende in Nederland: weinig bronnen waren geïndexeerd en op microfilm en -fiche te raadplegen. Ik dus was afhankelijk van de hulp van een archiefmedewerker die mij, zeer bereidwillig overigens, een aantal originele bronnen heeft laten zien. Ik heb daarvan gretig fotokopieën en foto’s gemaakt. Later zal ik daarvan één en ander laten zien.

Nu wil ik er op wijzen dat bovenstaande schema is samengesteld aan de hand van Dürstelers uittreksels van de DTB-boeken van Zürich. Erhard Dürsteler (1678-1766) was historicus en genealoog en veel van zijn nalatenschap in in de Zentralbibliothek van Zürich te raadplegen. Ik heb niet de tijd gehad deze gegevens te checken aan de hand van de originele doop-, trouw- en begraafboeken. Analyse van het schema achteraf is voor mij aanleiding om toch enige vraagtekens te zetten bij de juistheid van Dürstelers gegevens. Als voorbeeld: Dürsteler noemt Adelheid Magd als vrouw van Franz Schlatter. De naam Magd komt verder niet voor in de DTB-boeken van Zürich. Wel komt de familienaam Maag voor, o.a. bij het gilde der schoenmakers. Nu heb ik vele voorbeelden in de oude geschriften van Zürich gezien dat het toentertijd gebruikelijk was dat vrouwelijke familieleden met de toevoeging -in werden aangeduid: Schlatterin als vrouwelijk familielid van Schlatter. Het ligt dus voor de hand dat de vrouw van Frans als Adelheid Ma(a)gin geschreven werd. Het oude Gotische schrift is op vele plaatsen erg moeilijk leesbaar: een leesfout Magd voor Magin ligt voor de hand. Nader onderzoek zal moeten leren of ik gelijk heb met deze stelling. In mijn publicaties geeft ik alvast de voorkeur aan de schrijfwijze Adelheid Maag.

Terug nu naar de kroniek: in het Bürgerbuch der Stadt Zürich vond ik deze aantekening:

Franciscus Schlatter der gërwer van Fällanden burtig isc umb drijh guldin Rijnisch zu burger angenommen, die hatt er bezalt, und den Eijd geschworen Freijtags den V. tag Brachmonats 1556

Brachmonat betekent letterlijk vertaald braakmaand en is in Duitsland een oude benaming voor de maand juli waarin veel landbouwgrond braak lag. Ik kan op de fotokopie moeilijk de dag van de eedaflegging lezen, maar omdat de 5e juni op een vrijdag viel, ga ik ervan uit dat de informatie van Jacob helemaal klopt!

Vertaling “Francisicus Schlatter, de leerlooier geboren in Fällanden [=een dorpje vlakbij Zürich] is voor drie Rijnlandse Guldens tot Burger aangenomen, welke hij betaald heeft en de eed gezworen heeft op vrijdag 5 juni 1556.”

Mijne waarde Moeder Anna Barbara Keller was de dogter van Johan Conrad Keller (vulgo Lat: Cellarius), Predi­kant te Bonstetten, sijnde een man van soonen en dogte­ren niet luttel voorsien.

No. Binnen Zürich sijn de Celarii ofte Kellers niet eenerleij, sommige voeren in hun wapen een halven maen, andere een sleutel, de derde eenen gekroonden steenbok. De laetste, van de welke mijne salige moeder is ge­weest, sijn van een seer oude, maer nu bijna vervallen adel. Virtus nobilitat. [=De deugd adelt.]

Aantekening: Tijdens mijn bezoek aan het archief in Zürich in 1985 heb ik fotokopieën gemaakt uit “Das Geslecht Keller vom Steinbock, ehem. genant Keller vom Schlüssel. ursprünglich Keller vom Schwamendingen ...” in 1961 gepubliceerd door Carl Caspar Keller. De vader van Anna Barbara was Hans Conrad Keller (1611-1681), die predikant werd in 1633 en vervolgens in Neukirch (1636), Otelfingen (1649) en Bonstetten (1656) werkte. Hij was in 1633 in Zürich getrouwd met Regula Koller (1633-1690). De auteur noemt haar Keller als “Tochter von Schänniseramtmann Hans Rudolf Keller und Regula Pfister.” Elders is echter aangetoond dat de familienaam Koller is.

Ze kregen dertien kinderen, inderdaad “van soonen en dogteren niet luttel voorzien”. Dat het leven van een predikant niet luxueus was in die tijd, blijkt uit een brief van het Staatsarchief van Zürich uit 1891:

Hans Conrad Keller. Pfarrer in Bonstetten v. 1656 – 1681. Er hatte hier eine so geringe Besoldung, dass seine Kinder fleisig weben müssten, um ihren Unterhalt selbst zu verdienen. Er starb 1681.

Volgens het Pfrundbuch van Bonstetten bestond het inkomen van de dominee in 1671 uit 60 gulden. Daarnaast kreeg hij de beschikking over een huis met kruidentuin en boomgaard. Verder kreeg hij een hoeveelheid graan, wijn, hooi en stro (genoeg voor twee koeien!) en hout van de gemeente.

Dat de familie van Jacobs moeder van adel was klopt. In 1487 verkreeg Felix Keller “der alte” († 1508). Felix kreeg in 1487 een wapen- en adelsbrief van koning Maximiliaan van Antwerpen (later keizer Maximiliaan I) voor zijn verdiensten voor het Heilige Roomse Rijk. Sindsdien voert deze tak van de familie als wapen een zwarte steenbok op een gouden veld. Anna Barbara stamt overigens niet rechtstreeks van Felix de oude af, maar van diens neefje Felix de jongere.