Uit het standaardwerk over de 19e-eeuwse Leeuwarder fotografen van W. Dolk, genaamd “Leeuwarden gephotographeerd (uitgave De Tille, 1975), wist ik dat de dochter van fotograaf Idanus Hendrikus Slaterus (1846-1921), Ruurdtje (1875-1964), ook het vak van fotografe had uitgeoefend:

“In 1894 richtte zijn [=I.H. Slaterus] dochter Ruurdje een eigen atelier in (Photographie Studio)” “buiten de voormalige Vrouwenpoort”, “sedert 1998 in de Grote Hoogstraat”.

De “Onze Lieve Vrouwepoort” gaf aan de westkant toegang tot de stad en was reeds in 1859 afgebroken. Op die plaats lag nu een brug over de stadsgracht, genaamd de Vrouwenpoortsbrug. Hoewel de straat buiten de voormalige poort de Stadsbuitensingel heette, bleef men blijkbaar dit gebied aanduiden als “buiten de voormalige Vrouwenpoort”. Iedere Leeuwarder wist wat er mee bedoeld werd!

Het boek van Wim Dolk bevat wel enkele foutjes, Ruurdje moet Ruurdtje zijn. En het jaartal 1898 is ook niet juist. Ze vestigde zich reeds twee jaar eerder in de Grote Hoogstraat.

Toen ik enkele weken geleden onderstaande Carte de Visite, ofwel Albumkaartje, verkreeg, met de opdruk “buiten de voormalige Vrouwenpoort”, besloot ik toch eens uit te zoeken waar haar atelier dan precies gevestigd was…

In tegenstelling tot Wim Dolk toen kan ik nu via internet heel gemakkelijk en snel kranten doorzoeken. De zoektermen “Photographie Studio” en “Vrouwenpoort” leverde gelijk een interessante hit:

De studio bevond zich dus op de “oprit van de Heer Oosterhof”. Die naam zei me niets. Een atelier op een oprit? Wat moet ik me daar bij voorstelen?

De volgende advertentie zette me op het juiste spoor:

De heer Oosterhof verkocht zijn Logement en Stalhouderij aan dhr. Anema. Snel de koopakte erbij gezocht via http://www.allefriezen.nl.

Het pand stond aan de Westersingel, huisnummer 13.

“Een logement en koffiehuis, gekwoteerd nummer 13, met stalling, wagenhuis, wagenplein, opreed [=oprit], hornleger [=grond waarop een boerderij staat waaraan van oudsher stemrecht was gekoppeld], boomen en plantage, alsmede een perceel weiland, de “kleine kamp” genaamd, aan de Westersingel Leeuwarden.”

Het gaat hier dus niet om bij Leeuwarders nog altijd bekende herberg “de Groene Weide”. Deze lag weliswaar vlakbij maar aan de Harlingersingel.

Op bovenstaand kaartje zien we de “Groene Weide” als pand nr. 105 aan de Harlingersingel en het logement van Oosterhof, later Anema, als pand nr. 104 aan de Westersingel.
Het logement van Oosterhof bestond al vele jaren, zeker van voor 1800. Het feit dat aan de grond, waarop het logement stond, stemrecht (Hornleger) was gekoppeld geeft aan dat het hier om een oude boerderij gaat. Vroeger werd het logement ook wel herberg “de Bleek” genoemd. Opvallend omdat er (later) ook een bekende herberg met dezelfde naam was aan de andere kant van de stad, aan de Groninger straatweg. Hierover zal ik later nog publiceren.

Waar het nu om gaat is, waar stond het fotografie-atelier van Ruurdtje Slaterus? De koopakte geeft uitsluitsel!

“De photographietent op het ten noorden naastgelegen perceel sectie D nummer 590, is uitgebouwd over den reed [Fries: oprit] deel uitmakende van het in dezen verkochte, deze overbouw zal door den kooper moeten worden geduld zoolang deze tent overeenkomstig zijne tegenwoordigen bestemming wordt gebruikt”.

Naast het logement / stalhouderij, deels over de oprit, stond een soort houten keet (geen tent in de huidige betekenis). Deze fotografie-tenten stonden vaak op kermissen en toeristische plaatsen en waren vooral bedoeld voor de gewone man om goedkoop als herinnering een foto te laten maken.

In de krant werd in die tijd zo’n tent nogal eens te koop aangeboden:

We kunnen ervan uitgaan dat het atelier van Ruurdtje ongeveer er zo uitgezien zal hebben: een houten keet van ongeveer 8 bij 3,5 meter, voorzien van enkele ramen (op het noorden) en met glasplaten op het dak, Dit zorgde voor een goede belichting tijdens het fotograferen. Vooral geen zonlicht dat scherpe schaduwen gaf.

Zo zag een fotografie-tent op een kermis eruit:

De eerste advertentie, waarin fotograaf I.H. Slaterus de “Photographie Studio” van zijn dochter aanbeveelde, dateert van 27-11-1893. We kunnen aannemen dat Ruurdtje rond die tijd begonnen is als fotografe. Volgens de advertentie werkte zij gedurende de maanden november tot maart alleen zondags van 10:00 tot 15:00 uur. Later zou ze dus alle dagen van de week werken! Een vrij weekend was toen nog niet belangrijk.

Misschien heeft fotograaf Slaterus de fotografie-tent overgenomen van fotograaf Mindert Scheepstra. Deze adverteerde het jaar daarvoor dat hij zijn zaak van buiten de voormalige Vrouwenpoort had verplaatst naar de Grachtswal 151 (Leeuwarder Courant, 23-05-1892).

Ruurdtje zou tot mei 1896 blijven werken in de keet op het terrein van Oosterhof. Op 10 mei van dat jaar opende ze haar nieuwe zaak aan de Grote Hoogstraat nummer 9. Na twee en half jaar sloot ze de tent voor de laatste keer…

Helaas heb ik geen foto kunnen achterhalen van het logement van Oosterhof / Anema.

Het koffiehuis en de stalhouderij werd in 1898 door Minne Anema verkocht aan de Nederlandse Tramweg Maatschappij, die op het terrein eerst een locomotiefremise, een rijtuigenremise en een kolenloods bouwde (Leeuwarder Courant, 27-10-1898). Later dat jaar werden het logement en de bijgebouwen gesloopt en werd op die plaats het nieuwe tramstation gebouwd.

Door de komst van de autobussen was de rol van de tram al snel uitgespeeld . Amper 30 jaar na de bouw werd in 1927 besloten tot de afbraak van het station. Op die plaats bouwde de heer A. Slump een pakhuis en over een deel van het terrein werd een nieuwe straat aangelegd, de Pier Panderstraat.