In een vorig bericht heb ik uitgelegd hoe het gebruik van secondaire bronnen tot fouten heeft geleid bij mijn beschrijving van de oudst bekende generatie voorouders in Zürich. De door Dürsteler en Holsheimer vervaardigde overzichten waren niet gebaseerd op het originele kerkboek, maar op de kopie daarvan.
Niet alleen de achternaam van mijn stammoeder Adelheid Maag was verkeerd geïnterpreteerd. Bij het checken van de gegevens in het oorspronkelijke doopboek van de Grossmünster (Stadtarchiv Zürich inv.nr.VII.C.2) kwam ik ook ernstige fouten tegen bij de dopen van de kinderen: twee jongens, Felix en Salomon, bleken meisjes te zijn, Verena en Regula.
Tot nu toe stonden onderstaande kinderen van Franz en Adelheid vermeld op dit blog:
Rudolf Schlatter [1.1]. Hij is gedoopt in 11-1557 in Zürich.
Felix Schlatter [1.2]. Hij is gedoopt in 12-1561 in Zürich.
Heinrich Schlatter, gedoopt in 09-1565 in Zürich. Volgt 1.3.
Hans Schlatter, gedoopt in 10-1570 in Zürich. Volgt 1.4.
Adelheid Schlatter [1.5]. Zij is gedoopt in 11-1578 in Zürich.
Margaretha Schlatter [1.6]. Zij is gedoopt in 04-1580 in Zürich.
Hans Rudolf Schlatter, gedoopt in 12-1582 in Zürich. Volgt 1.7.
Conrad Schlatter [1.8]. Hij is gedoopt in 08-1584 in Zürich.
Salomon Schlatter [1.9]. Hij is gedoopt in 03-1587 in Zürich.
Laten we deze kinderen één voor één nader bekijken in de overgeleverde doopboeken van de Grossmünster, zowel het origenele (Stadtarchiv Zürich inv.nr.VII.C.2) als het gekopieerde boek van latere datum (Stadtarchiv Zürich inv.nr.VII.C.1).
In het doopboek staan wel degelijk de doopdata volledig, dus met de dag aanduiding, vermeld. Verder valt op dat alleen de vader en de doopgetuigen worden genoemd. Helaas vond men het toen niet nodig om de naam van de moeder te vermelden. Ongelooflijk vanuit onze tijd bekekenen, maar ook lastig! Vaak zijn er meerdere vaders met dezelfde naam. Het is dan oppassen om de doop zondermeer aan één bepaalde persoon te koppelen. De namen van de doopgetuigen kunnen enige uitkomst bieden, bijvoorbeeld als de namen voorkomen bij het beroepsgilde van de vader. Vaak blijft het gissen en is informatie uit andere bronnen nodig om met zekerheid een familierelatie te kunnen leggen.
De familienaam Schlatter kwam en komt erg veel voor in Zürich: tussen 1526 en 1800 zijn er 343 huwelijken met een bruidegom Schlatter gesloten. De voornaam Franz komt echter weinig voor bij de Schlatters in Zürich. In de 16e eeuw waren er twee huwelijken van een Franz Schlatter, beide in dezelfde kerk, de Grossmünster van Zürich :
- Franz Schlatter met Adelheid Maag gehuwd op 11 juli 1556
- Franz Schlatter met Beatrix Freudweiler gehuwd op 1 februari 1578
Ik vermoed dat het hier om dezelfde persoon gaat. In andere bronnen (zoals de verschillende burgerboeken) wordt geen melding gemaakt van een andere Franz Schlatter dan onze voorvader, “der Gerber” (de leerlooier) of “der Rotgerber” (de looier van leer met rood eikenschors).
Dat zou betekenen dat de eerste vier kinderen Adelheid Maag als moeder hebben en de laatste vijf kinderen Beatrix Freudwyler. In dat geval zou Adelheid in de periode 1570 – 1578 zijn overleden. Dat het eerste kind na deze periode haar naam Adelheid kreeg lijkt deze aanname te ondersteunen. Nader onderzoek in de weesboeken (“Schirmbüchern” of “Waisenprotokollen”) van de stad Zürich kan hierover mogelijk meer duidelijkheid verschaffen.
In de verschillende doop- en trouwboeken werden verschillende schrijfwijzen gebruikt: Frantz / Franz en Schlatter / Schlater. Ik kies als vaste (genormaliseerde) schrijfwijze (behalve bij transcripties van bronnen) voor Franz Schlatter.
1e kind: Hans Rudolf, doop Grossmünster te Zürich 23 november 1557. Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd niet vermeld, Doopgetuigen waren Hans U[l]rich en Elsbeth Kambli.
In het kopieboek (VIII-C-1) staat als naam Rudolf vermeld, maar in het origineel ( VIII-C-2 ) staat de naam Hans Rudolf.
2e kind: Freni (Verena), doop Grossmünster te Zürich 30 december 1561. Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren Hans Rudolf Leeman en Freni Möckli.
In het kopieboek (VIII-C-1) staat de naam Felix vermeld, maar in het origineel is duidelijk een andere naam te lezen, hoewel het best even puzzelen was om te achterhalen welke naam er dan wel staat. Vergelijking met andere inschrijvingen leverde als resultaat Freni op. Freni is de een variant van Verena. Beide vormen werden door elkaar gebuikt in het doopboek. Dat het hier om een meisje ging en niet om een jongen, blijkt uit de naam van de tweede (=vrouwelijke) doopgetuige: Freni Möckli.
3e kind: Hans Heinrich, doop Grossmünster te Zürich 7 september 1565 (Zie: II.AA). Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren Hans Heinrich Leeman en Cathy Vogler.
4e kind: Hans, doop Grossmünster te Zürich 22 oktober 1570 (Zie: II.AB). Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren M[eister] Hans Kambli en Elsbeth Locher.
5e kind: Adelheid, doop Grossmünster te Zürich 28 november 1578. Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren Felix Haupt en Adelheit Wijss.
6e kind: Margaretha, doop Grossmünster te Zürich 29 april 1580. Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren Jacob Breitinger en Margret Bur.
7e kind: Hans Rudolf, doop Grossmünster te Zürich 22 december 1582 (zie: II.AC). Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren Hans Rudolf Huber en Vereni Vogel.
8e kind: Conrad, doop Grossmünster te Zürich 7 augustus 1584. Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren Conrad Kambli en Vreni (= Verena) Bodmer.
9e kind: Regula, doop Grossmünster te Zürich 19 maart 1587. Als vader werd opgegeven Franz Schlatter. De moeder werd wederom niet vermeld, Doopgetuigen waren M[eister]. Rudolf Wegmann en Regula Kambli.
Laten we eerst het kopieboek nader bekijken, waar de secundaire bronnen, op gebaseerd zijn:
We zien hier geknoei! Klaarblijkelijk is het oorspronkelijke boek kolom voor kolom gekopieerd en staan de de gegevens per kolom niet meer op de juiste regel. Franz Schlatter zou een zoon Marx ten doop gehouden hebben. Dit is (later?) gecorrigeerd middels de cijfers 1 en 2 tot een dochter Salome. N.B. Ik had dus in 1985 in de schema’s van het Stadarchiv per abuis de naam Salomon gelezen. Pakken we nu het originele kerkboek erbij, dan ontstaat een geheel ander beeld:
De rechter kolommenn in het kopie boek waren één regel naar beneden gezakt ten opzichte van de vaders namen. De correctie had dus niet naar boven maar naar beneden moeten plaatsvinden. De naam van Franz’ dochtertje was Rägeli ofwel Regula, naar haar doopmoeder Regula Kambli.
Tot slot een enkele opmerking over de vernoemingsregels. Alle kinderen werden vernoemd naar een doopgetuige: de jongens naar de peter (“Götti) en de meisjes naar de meter (“Gotten”). Alleen de eerste zoon had een extra naam; Rudolf. Het lijkt erop dat de kinderen niet direct naar de grootouders werden vernoemd, zoals in Nederland gebruikelijk was. Het kan zijn dat bij de keuze van de doopgetuigen toch rekening werd gehouden met een gewenste vernoeming. Nadere studie zal mij daar hopelijk duidelijkheid over geven.
De gekozen doopgetuigen zeggen wel iets over het (beroeps)milieu van Franz Schlatter. Franz was lid van het leerlooiersgilde, “der Zunft zur Gerwe”. Leeman, Kambli, Ulrich, Wegmann, Bodmer, Breitinger, Huber: allemaal familienamen die een belangrijke rol in dit gilde speelden. In die tijd was vooral de familie Kambli zeer aanzienlijk in de stad Zürich. Johannes Kambli werd in 1571 zelfs tot Burgemeester van de stad gekozen. Twee zonen van Franz, Hans Heinrich en Hans zouden trouwen met een Kambli. Hierover meer in een volgend blog.
Het overzicht van de eerste generatie van de stamboom is op basis van bovenstaande vondsten aangepast naar:
Franz Schlatter is ca. 1530 geboren in Fällanden (Zürich). Franz is overleden op 25-07-1587 in Zürich. Beroep: leerlooier, “Zwölfer” van het gilde “zur Gerwe”. Franz trouwde (1) op 11-07-1556 in Zürich (Grossmünster) met Adelheid Maag; (2) op 1 februari 1578 in Zürich (Grossmünster) met Beatrix Freudweiler.
Kinderen::
- Rudolf Schlatter [1.1]. Hij is gedoopt op 11-1557 in Zürich (Grossmünster).
- Felix Schlatter [1.2]. Hij is gedoopt op 12-1561 in Zürich (Grossmünster).
- Heinrich Schlatter, gedoopt op 09-1565 in Zürich (Grossmünster). Volgt 1.3.
- Hans Schlatter, gedoopt op10-1570 in Zürich (Grossmünster). Volgt 1.4.
- Adelheid Schlatter [1.5]. Zij is gedoopt op 11-1578 in Zürich (Grossmünster).
- Margaretha Schlatter [1.6]. Zij is gedoopt op 04-1580 in Zürich (Grossmünster).
- Hans Rudolf Schlatter, gedoopt op 12-1582 in Zürich (Grossmünster). Volgt 1.7.
- Conrad Schlatter [1.8]. Hij is gedoopt op 08-1584 in Zürich (Grossmünster).
- Salomon Schlatter [1.9]. Hij is gedoopt op 03-1587 in Zürich (Grossmünster).
Ter Salus 