Toen in begin jaren 80 van de vorige eeuw (wat klinkt dat lang geleden!) het gemeentearchief van Zutphen bezocht, vond ik de volgende aantekening in de klappers van de de hervormde kerk:
“Franciscus Slaterus – aangenomen als lidmaat met Pasen 1737 en vertrokken op 3 mei 1737 naar Batavia in Nederlands Indië”
Franciscus was op 16 september 1712 in Kampen geboren als achtste kind in het gezin van rector Slaterus en Agatha Ronneboom. Na de dood van zijn vader in 1718 was hij met zijn moeder, broers en zusters verhuisd naar Zutphen, waar ze introkken bij zijn grootvader, de apother Johan Ronneboom. Hij heeft daar de Latijnse school bezocht.
Toen hij belijdenis deed voor de kerk, was zijn grootvader ook overleden. Er zal niet genoeg geld over geweest zijn om hem naar de Akademie te sturen, zoals zijn oudste broer. Of het avontuur lokte hem… Wat de reden geweest moge zijn, hij vertrok op 3 mei 1737 naar Batavia, 24 jaar oud.
Ik kon geen enkel spoor van hem vinden, totdat ik enkele jaren geleden op de website VOC-opvarenden van Het Nationaal Archief de gegevens werden ingevoerd van meer dan 650.000 personen uit de scheepssoldijboeken van de VOC in de periode 1700-1794. (http://vocopvarenden.nationaalarchief.nl/). Ik had drie hits op de naam Slaterus, maar Franciscus zat er niet tussen. Hoe kan dat nou?
Zoeken op geboorte plaats en voornaam leverde echter wel een hit:
Gegevens van Franciscus Slotterus uit Campen
| Datum indiensttreding |
12-07-1737 | Datum uit dienst |
23-09-1738 |
| Functie bij indiensttreding |
Lanspassaat | Reden uit dienst |
Overleden |
| Uitgevaren met het schip |
Buvegnies | Waar uit dienst |
Azië |
| Maandbrief | Nee | Schuldbrief | Ja |
De voornaam klopte, de geboorteplaats klopte en ook de datum! Maar de achternaam was anders geschreven. Slotterus kwam ik verder niet tegen, dus lag een verschrijving of leesfout voor de hand: een handgeschreven a kun je ook lezen als een o met een t … Dit moest wel de gezochte Franciscus Slaterus zijn!
Bevestiging kreeg ik, toen ik de kopie van het scheepsoldijboek die ik besteld had bij het NA, ontving: de schuldbrief (een schuldbekentenis voor ƒ 150,=,= door de VOC uit te betalen aan de bezitter ervan uit het loon van Franciscus) stond op naam van J. J. Slotterus. dat moet zijn oudere broer, de predikant Johannes Jacobus Slaterus zijn geweest.
Franciscus was lanspassaat (onderofficier, rang onder korporaal) en kreeg een gage van ƒ 12,=,= per maand. Toen hij op 12 juli 1737 van de rede van Texel vertrok, had hij al een schuld bij de VOC van 183 guldens en 2 stuivers. Naast de schuldbrief had hij 2 maanden loon vooruit betaald gekregen en had hij een kist met uitrusting aan geschaft en twee kisten met flessen wijn voor onderweg.
Het schip de Buvegnies, met 136 matrozen aan boord onder leiding van schipper Viktor van de Kaag, vervoerde ook 95 soldaten, 10 handwerkers en 1 passagier. Na een kort verblijf op Santiago (Kaapversiche eilanden?) van 23 tot 16 augustus kwam het op 24 november aan bij Kaap de Goede Hoop. Na de passagier en enkele soldaten afgezet te hebben en verse voorraad ingeslagen te hebben vervolgde het schip zijn reis op 12 december en kwam op 11 maart 1738 in Batavia aan. De reis had meer dan acht maanden geduurd en het leven gekost aan 25 opvarenden (12%). Franciscus krijgt 8 maanden gage bijgeschreven (ƒ 96,=,=). Vervolgens blijft hij twee maanden op het Landsfort Batavia totdat hij op 15 juli koers zet naar Bengalen (in het huidige India). Op 23 september wordt het restant van zijn loon bijgeschreven omdat hij aan boord van het schip “zonder testament te maken, geen goederen nalatende op de reijze van Batavia na[ar] Bengale[n] is overleden”.
Er resteert een schuld van 64 guldens, 13 stuivers en 4 penningen. Deze houdt de VOC in bij de uitbetaling van de schuldbrief…
Ter Salus 