Familiepenningen zijn een typisch Nederlands verschijnsel. Aan het eind van de 16de eeuw begon men in burgerfamilies opdrachten te geven voor penningen ter herinnering aan familiegebeurtenissen, zoals geboorte, doop en huwelijk. In de 17de en 18de eeuw deed men dit ook bij zilveren en gouden huwelijken, overlijden en verjaardagen. Men liet een zilversmid of een medailleur een penning maken met toepasselijke voorstellingen en teksten, met vermelding van de namen van de betrokkenen, vaak ook met wapens en portretten, en met de datum van de gebeurtenis die de aanleiding tot de penning vormde.

In de collectie van het Amsterdams Museum bevindt zich een huwelijkspenning van een familielid uit 1936. In die tijd was het niet langer gebruikelijk om een huwelijkspenning te laten slaan. Door de nieuwe tijdsgeest na de Franse revolutie was er al rond 1800 een einde gekomen aan deze traditie. Deze huwelijkspenning was dan ook geslagen ter gelegenheid van het huwelijk van een echte verzamelaar van munten en familiepenningen: A.J. Bemolt van Loghum Slaterus.

Adrianus Jan (door familie en vrienden Ak genoemd), geboren Dordrecht op 8 juli 1902, was de oudste zoon van de doopsgezind predikant en uitgever Anne Jans van Loghum Slaterus (1868-1937) en Margaretha Pieternella Vaarzon Morel. Zijn moeder was dochter van Sophia Dorothea Bemolt. Oma Bemolt had drie ongehuwde zusters (“de dames Bemolt” in Dordrecht). Omdat de familienaam Bemolt dreigde uit te sterven, kreeg Adrianus Jan bij Koninklijk Besluit van 4 april 1911 de toestemming om Bemolt aan zijn geslachtsnaam toe te voegen.

Ak was afgestudeerd als historicus aan de Universiteit van Amsterdam. Omdat het in de crisisjaren moeilijk was een passende baan te vinden, werkte hij op dat moment aan zijn proefschrift dat in 1938 zou verschijnen. Hij trouwde op 11 mei 1936 in de geboorteplaats van de bruid met Trijntje Engelberta (Titia) Groeneveld, geboren te Winschoten op 3 april 1909 als dochter van bankier Jan Hendrik Groeneveld en Elisabeth Jantine Ebbens.

Ak was al op jonge leeftijd begonnen met het verzamelen van munten en familiepenningen. Later (na zijn pensionering in 1967 als leraar geschiedenis aan de MMS in Bergen) verscheen in 1981 van zijn hand het standaardwerk “Nederlandse Familiepenningen tot 1813”, waarin hij 1596 penningen beschrijft.

Bijzonder is dat op deze huwelijkspenning het familiewapen van Slaterus staat afgebeeld: een vogel met een takje in de bek staand op een heuvel.

Het wapen is door J.B. Rietstap beschreven in zijn standaard werk de “Armorial Général” en is in ieder geval gevoerd door onze aller voorvader Hendericus Slaterus (1741-1777) en zijn broers predikant Hoseas Slaterus en advocaat Johannes Jacobus Slaterus. Hun lakzegels heb ik gezien op verschillende aktes in de archieven van het Historisch Centrum Overijssel.

Rietstap spreekt van een duif die een olijftak in zijn bek houdt. Zijn beschrijving luidt: “Slaterus – Holl[and] Van zilver, heeft een duif met in zijn bek een naar beneden hangende olijftak, en geplaatst op een heuvel. Helmteken: de duif.”

Later zal ik beschrijven hoe dit wapen zich ontwikkeld heeft uit het familiewapen van de Schlatters uit Zurich.