Deze uitdrukking hoor je nog wel eens. Het klinkt nu onschuldig, maar tering was ooit een gevreesde volksziekte met vaak dodelijke afloop, die vooral jongeren trof.

Elke familie is er wel door getroffen, maar vaak is de doodsoorzaak van overleden familieleden in de vergetelheid geraakt. Dankzij de digitalisering komen er nu en dan van die verloren puzzelstukjes boven water.

Op 13 oktober 1887 overleed ’s nachts om 0:30 uur Roelof Slaterus op 22-jarige leeftijd in zijn ouderlijk huis aan de Binnen Dommerstraat 14 in Amsterdam, een straatje tussen de Haarlemmerdijk en de Brouwersgracht.

Hij was op 9 november 1864 in Leeuwarden geboren als zoon van de timmerman Johannes Slaterus (1838-1913) en zijn “huisvrouw” Antje Rietman (1842-1907). Johannes had veel tegenslag in Leeuwarden: in 1872 stierven in twee dagen tijd zijn jongste dochtertjes Ymkje en Sjoerdtje, werk als timmerman was niet altijd voorhanden en bijna elk jaar moesten ze wel verhuizen. Uiteindelijk moesten ze opnieuw intrekken bij zijn schoonmoeder Ymkje Groothelm, weduwe van Roelof ten Bosch Rietman (die al naaister de kost verdiende) en zijn zwager Pieter Rietman (ook timmerman), die in een klein huisje in de (niet meer bestaande) Doorgaande steeg in Leeuwarden woonden. Hier zal hij de beslissing genomen hebben om zijn geluk te beproeven in Amsterdam. Op 14-09-1880 vertrok hij met vrouw en twee overgebleven kinderen, Susanna en Roelof, uit Leeuwarden en vestigde zich in Amsterdam.

In Amsterdam was het leven niet veel gemakkelijker. Ook hier verhuisde het gezin meerdere keren per jaar. Tussen 1880 en 1890 stonden ze op minstens 17 verschillende adressen geregistreerd bij de gemeente. Alle keren staat “timmerman” als beroep van Johannes vermeld. Vanaf november 1885 staat ook een beroep bij Roelof: hij was toen sigarenmaker.

Op 12 april 1886 werd Roelof Slaterus voor de eerste keer opgenomen in het Binnengasthuis. Hij woonde toen in de Kapelsteeg en was sigarenmaker:

Na 12 dagen werd hij naar huis gestuurd, maar op 1 mei werd hij opnieuw opgenomen. Ditmaal staat er een diagnose vermeld in het patiëntenregister: “phthisis encipiens“, ofwel beginnende longtuberculose.

Tuberculose wordt veroorzaakt door de bacterie “mycobacterium tuberculosis” en wordt vooral door hoesten overgedragen. Deze bacterie was nog maar enkele jaren daarvoor ontdekt door Robert Koch. Een goede behandeling was echter nog niet uitgevonden. “Bepaalde beroepsgroepen waren extra vatbaar, bijvoorbeeld diamantslijpers, sigarenmakers, lompenwerkers en tabaksbewerkers. Dit had te maken met de omstandigheden in de werkplaatsen, maar ook met armoede onder deze categorie arbeiders, die gevolgen had voor voeding, lichamelijke verzorging en hygiëne in de woonsituatie.”

Na 25 dagen mocht Roelof even naar huis. 14 juli werd hij al weer opgenomen, nu met de diagnose “phtisis pulmonum“. Volgens Coëlho Zakwoordenboek van de Geneeskunde is dit “longtering, een voortgeschreden stadium van longtuberculose waarbij cavernevorming is opgetreden (caverne = holte)”. Deze keer bleef Roelof 41 dagen in het Binnengasthuis. Zijn adres was inmiddels veranderd van Kapelsteeg 13 naar Haarlemmerstraat 45.

Ruim een maand later, op 28 september, werd hij voor de 4e keer opgenomen en nu gedurende 77 dagen. Zijn ouders waren wederom verhuisd, nu naar de Binnen Oranjestraat 19 boven.

Nadat hij de kerstdagen en de jaarwisseling thuis had kunnen doorbrengen, volgde de 5e opname op 1 februari 1887 tot 7 maart 1887 (34 dagen) Het ouderlijk adres was nu Prinsenhofsteeg 5. Een laatste opname volgde van 22 tot 29 maart 1887, dit keer echter in het Buitengasthuis.

Ruim een half jaar later stierf Roelof thuis bij zijn ouders. Zijn zus Susanne was toen al het huis uit. Zij was op 3 december 1884 getrouwd met voerman Bernardus Henricus Seite.

198 dagen had Roelof in het ziekenhuis doorgebracht. Het moet een lange lijdensweg geweest zijn voor de jonge sigarenmaker: veel hoesten (vaak met bloed), nachtzweten, koorts, vermoeidheid, gebrek aan eetlust en gewichtsverlies. Je op een gegeven moment beseffend dat genezing niet meer mogelijk is…

Ook voor de ouders was het een martelgang geweest om je kind te zien wegteren. Ongetwijfeld waren ze met hoge verwachtingen gemigreerd naar Amsterdam, maar de realiteit was bitter.