In zijn kroniek beschrijft onze stamvader Johannes Jacobus Slaterus dat hij dat hij twee broers had, Conrad en Rodolph, die beide al waren overleden op het moment dat hij de kroniek schreef. Ik weet niet precies wanneer Jacob (dat was roepnaam) begonnen is aan zijn kroniek. Ik vermoed dat hij toen al conrector van de Latijnse school in Zutphen was (dus na 1698).
Ook had hij twee zusters: Maria Magdalena, jong overleden, en Anna, die nog leefde. Zij was “getrouwt met eenen Monsieur Erb, nu Schoolmeester te Wisloch in de Paltz” . Meer is er over haar niet terug te vinden in de kroniek. Door een tip op de site van de NGV heb ik Anna deze week kunnen terugvinden op het internet.
Dhr. A.J. Coopmans meldde in deze tip dat de Universiteit van Dusseldorf enkele belangrijke uitgaven over genealogisch onderzoek heeft gedigitaliseerd. Door te zoeken op Erb en Schlatter vond ik de kwartierstaat van “Rechtsanwalt und Stadrat” Ernst Basserman uit Mannheim.
Anna was dus op 8 oktober 1699 in Zürich getrouwd met Meister Johannes Erb, later “Reformierter Schulmeister in Wiesloch”. Ze kregen in ieder geval één zoon Johan Ludwig Erb, eveneens schoolmeester.
In het boek “Wilhelm Bassermann 1744 – 1811, Kaufmann in Heidelberg und seine Nachkommen” is een geheel hoofdstuk gewijd aan de familie Erb uit Wiesloch. Het begint zo:
De familie Erb komt uit Zwitserland, volgens een uittreksel van het Trouwboek van de Sint Peterkerk in Zürich dat op 8 oktober 1600 meester Johannes Erb en “jungfrau” Anna Schlatter in de kerk St. Peter getrouwd werden. Deze Johannes Erb is in 1670 geboren, de geboorteplaats is niet bekend, wij vinden hem naderhand terug in Wiesloch waar hij als “Schuldiener”, d.w.z. als diegene die als leraar de schooldienst in Wiesloch verzorgde. Daar is hij, nadat hij op 2 november 1717 voor de tweede keer getrouwd was met juffrouw Eva Susanna Vogtin, in de maand mei 1723 begraven, 53 jaar oud.
Bron: Wikipedia.
Wiesloch is een plaats in de huidige Duitse deelstaat Baden-Württemberg, gelegen in het Rhein-Neckar-Kreis, nabij Heidelberg. Tot 1803 hoorde Wiesloch bij de Keur-Palts. De Palts was een van de zeven keurvorstendommen in het Heilige Roomse Rijk, dat wil zeggen de paltsgraaf had het recht om mede de Rooms-Duitse koning te kiezen.
Waren de keurvorsten eerst Luthers, Frederik III begon vanaf 1561 het calvinisme in te voeren. Om de universiteit van Heidelberg te reformeren trok Frederik III calvinistische professoren uit het buitenland aan. Twee van de nieuwe hoogleraren schreven de Heidelbergse Catechismus, een van de bekendste calvinistische geschriften. De Universiteit van Heidelberg werd een internationaal bekend protestants centrum waarvan de helft van de studenten uit het buitenland kwam.
Als enige grote calvinistische vorstendom raakte de Palts geïsoleerd binnen het Heilige Roomse Rijk. Niet alleen de katholieke keizer, maar ook de lutherse keurvorst van Saksen verzette zich tegen de Paltische politiek. De Palts, en dus ook het dorpje Wiesloch, werden het toneel van menig veldslag met verschrikkelijke gevolgen voor de bevolking. De eerste vernietigingen vonden plaats in de ‘Dertigjarige oorlog’ (1618-1648), een grootschalig Europees conflict tussen protestante en katholieke staten. In 1622 vond vlakbij Wiesloch, de Slag bij Mingolsheim plaats en in 1632 de Slag bij Wiesloch. Hierna was Wiesloch grotendeels verwoest.
Wiesloch omstreeks 1645. Bron: website Stadt Wiesloch.
Norbert Emmerich schrijft in zijn boek “Schweizer (Einwanderer) in Heidelberg nach dem Dreißigjährigen Krieg” (Heidelberg, 2009):
Na de Dertigjarige Oorlog (1618-1648), was de Palts woest en ledig. Men schat dat de bevolking was gedaald tot slechts 15 tot 25% van de oorspronkelijke bevolking. De huizen waren vernietigd of vervallen, de velden verwaarloosd, fruitbomen omgehakt en het bestuur was verwaarloosd. Daarom riep de Keurvorst in 1750 buitenlanders op om naar de Palts te komen en zich hier te vestigen. Hij beloofde tal van voordelen, zoals vrijheid van rechten en heffingen en vrije uitoefening van godsdienst. Aan de oproep werd gevolg gegeven door grote aantallen Beieren, Oostenrijkers, Italianen en in het bijzonder Zwitsers. Het aandeel van Zwitsers in de totale populatie is ten tijde van de Successieoorlog (1688-1697) is opgelopen tot ten minste 15%.
Heidelberg en de steden en dorpen in de omgeving werden dus geliefde vestigingsplaatsen voor Zwitsers. Emmerich noemt op zijn website Schweizer Einwanderer in Heidelberg und Umgebung dat zeker 1900 personen uit Zwitserland gehoor gaven aan de oproep van de Keurvorst..
Echter moest de grootste tegenslag voor Wiesloch nog komen. Tijdens de Negenjarige oorlog (1688-1697), ook wel de Successieoorlog van de Palts genoemd waarbij de Franse koning Lodewijk XIV aanspraak maakte op de Palts, vielen Franse tropen binnen en vernietigden alles wat ze tegenkwamen. Het keurvorstendom was na de Negenjarige Oorlog even erg verwoest als na de Dertigjarige Oorlog. De bevolking was opnieuw gehalveerd en de Fransen hadden behalve dorpen en steden ook de wijngaarden systematisch in brand gestoken.
Wiesloch was op 28 januari 1689 aan de beurt en werd bijna geheel verwoest. Slecht de kerk, de “Freihof” en de toren van het kasteel bleven gespaard. In 1697 woonden er nog maar 265 mensen in Wiesloch. De wederopbouw ging langzaam en duurde zeker twee generaties. Juist in deze tijd (zo rond 1701) vestigden zich Johannes Erb en zijn vrouw Anna zich in Wiesloch en hielpen mee aan de ontwikkeling van Wiesloch.
Emmerich geeft aan dat zij in Wiesloch drie kinderen krijgen:
- Anna Margaretha Erb, geboren Wiesloch 06-11-1701
- Johann Ludwig Erb, geboren Wiesloch 10-08-1704
- Johann Benedikt Erb, geboren Wiesloch 06-01-1707
Anna Schlatter overleed dus in Wiesloch in de maand september 1716, waarna Johannes Erb hertrouwde met Eva Susanna Vogt. Zelf overleed hij daar enkele jaren later op 1 mei 1723. We zagen al in de kwartierstaat van Ernst Basserman dat Johan en Anna voor beroemde nakomelingen hebben gezorgd.
De bekendste is echter Wilhelm Heinrich Erb (1840-1921), een Duitse neuroloog, professor en directeur van de Geneeskundige en Neurologische Kliniek van de Universiteit van Heidelberg, die belangrijke bijdragen heeft geleverd aan de ontwikkeling van de moderne neurologie. In zijn biografie wordt vermeld dat zijn voorouders uit Zwitserland stammen:
Wilhelm Erbs familie komt oorspronkelijk uit Zwitserland. Hans Erb, zijn voorvader (‘Ururgroßvater’ ), was in het jaar 1701 als gereformeerd schoolmeester vanuit Alterswillen in Thurgau naar Wiesloch, in de buurt van Heidelberg, geëmigreerd en had het leraarsberoep aan volgende generaties doorgegeven
Tot slot, “Johan Erb” wordt vermeld als leraar in “Oudt Wiesloch” (Altwiesloch), het deel van Wiesloch rond de burcht, in het Naam Register der Gereformeerde Predikanten Kerk en Schoolbedienden…, vertaald door Isaac le Long en uitgegeven in Amsterdam in het jaar 1721.
Uit secondaire bronnen heb ik zo een goed beeld gekregen hoe het leven van Anna Schlatter, de zuster van onze stamvader, is verlopen. Ik ben vooralsnog niet in de gelegenheid om de gegevens ter plaatse te checken aan de primaire bronnen (de originele DTB-boeken), maar dat vijf verschillende bronnen (onze eigen familiekroniek; de kwartierstaat van Ernst Basserman; de biografie van Wilhelm Heinrich Erb, het onderzoek van Norbert Emmerich en het boek van Isaac le Long) gelijkluidende informatie geven maken dit beeld zeer betrouwbaar.
Ter Salus 