Soms kom je op een onverwachts moment een bijzonder handschrift tegen. Bij de aktes die notaris Pieter de Wilde opmaakte na het overlijden van Agatha Maria Slaterus, zit een procuratie van Esina Slaterus (1738-1796). Een procuratie is een schriftelijke volmacht waarbij anderen uit jouw naam mogen handelen of tekenen. Op 19 december 1783 komt Esina samen met haar echtgenoot naar het kantoor van de notaris. Zij was voor een vierde part erfgename van haar tante Agatha Maria:
Vrouwe Esina Slaterus huijsvrouw van de Heer Philippe de la Fontaine, wesende zij comparante in deesen met de gemelde haare man geadsisteert en tot het volgende geauthoriseert en gequalificeert, zijnde zij vrouwe comparante voor een vierde meede geinstitueerde [=aangesteld] erfgenaame van wijlen Juffrouw Agatha Maria Slaterus ingevolge haar testament in dato 20 Maart 1783 ten overstaan van mij Notaris en getuijgen gepasseert…
Ten eerste beriep zij zich op het recht van beraad, net als de executeurs van de boedel eerder al hadden gedaan, omdat nog niet duidelijk was hoe groot de opbrengst van de boedel zou zijn en hoe groot de schulden waren.
Te kennen gevende dat hij Heer Philippe de la Fontaine en de Heer Gijsbert de Geus als door gemelden Juffrouw Agatha Maria Slaterus bij haar hier voren aangehaalde testament onder anderen aangesteld tot executeurs van het zelve aan haar Vrouwe Comparante in relatie als boven hebben gesuppediteert [=verstrekt] een staat hoedanig de nalatenschap van haar Juffrouw Agatha Maria Slaterus bij hun was bevonden , uit dewelke zij comparante na gedaane examen ontwaar geworden was dat dezelve nalatenschap zodanig geconstitueert is dat simpele aditie [=aanvaarding] van dien voor haar vrouwe comparante niet raadsaam is. Weshalve zo verklaarde zij vrouwe comparante bij dezen alvorens haar op iets te termineren [vast te leggen] aan haar wel expres te behouden het recht van beraad, en over sulx door haar Ed.[ele] gemelde nalatenschap simpelijk, dan onder benefitie van Inventaris meede zal werden aanvaard, dan wel dat haar Edele dezelve zal repudieren [=weigeren]…
Vervolgens verleent zij volmacht aan haar echtgenoot, tevens executeur van de boedel, Philippe de la Fontaine en aan de mede-executeur Gijsbert de Geus, om haar zaken te behartigen:
…egter verklaarde zij Vrouwe Comparante onder Expresse voorbehouding van haar recht van beraad, en buiten prejuditie [=nadeel, schade] van het zelve de gemelde Heeren Philippe de la Fontaine en Gijsbert de Geus in hun prive te qualificeeren [=bevoegd verklaren] omme in en omtrent de nalatenschap van haar Juffrouw Agatha Maria Slaterus haar persoon te representeren [=vertegenwoordigen] en haar recht en intrest [=belang] waar te nemen, ten dien einde met de crediteuren [=schuldeisers], legatarissen en alle anderen geintresseerdens zodanige schikkingen en conventien [=overeenkomsten] aan te gaan als zij geconstitueerdens [=aangestelden] raadsaam en dienstig oordelen sullen, daar toe de vereijschte actens aan te gaan en passeren, dan bij zo verre dezelve schikkingen en conventien geen plaats mogten kunnen vinden als dan de gemelde nalatenschap met de verdere meede erfgenamen te aanvaarden onder benefitie van inventaris, het mandament [=bevel] daar toe te versoeken, het zelve naar deszelvs forme en inhoud ter uitvoer te brengen en also ook meede inrechten te ageren en generalijk ter zake voorschreven alles zo buiten als in Rechten meer te doen en te verrigten wat vereijscht werden sal en zij vrouwe comparante zelfs present zijnde zoude kunnen of moeten doen, en dat alles schoon tot het een of ander een nader ampelder of speciaalder last wierd gerequireert die zij constituante in dezen is houdende voor geinsereert [=ingevoegd] verleenende zij constituante aan de geconstitueerdens de magt van substitutie zo ad negotia [= om zaken af te handelen] als ad lites [= met het oog op een proces] belovende het te verrigtene van de geconstitueerdens te zullen approbeeren [=goedkeuren] en van waarde houden onder verband als naar rechten.
Mede deze formuleringen had Esina zich goed ingedekt tegen alle mogelijke aanspraken. Het leukste van de akte is echter haar handtekening. Ik was deze nog niet eerder tegengekomen.
Het is mooi om te zien aan dat Esina, dochter van de predikant van Goor, het schrijven machtig was. Hoewel haar broers Hoseas en Johannes Jacobus de Academie hebben bezocht, iets wat in die tijd niet voor vrouwen was weggelegd, zal zij toch enige basisscholing hebben gehad.
Goedenavond Henk,
Bedankt weer voor je mooie ontdekkingen en publicaties. Een kleine aanvulling. Dat vrouwen niet zouden kunnen lezen of schrijven berust naar mijn mening op een misverstand. Bij Hendrik Willem van der Poll, zwager van Agatha Maria Slaterus, zaten op de Latijnse school in Culemborg vele meisjes. Sterker nog, hun schoolgeld werd betaald door de gemeenschap. Er was onder meer een grote behoefte aan vroedvrouwen en die moesten een van de belangrijkste vakboeken, Novum Lumen Obstetricantium, kunnen lezen. Een vroedvrouw verdiende vaak nog beter dan een dominee trouwens. Was dus echt een serieuze baan. Sowieso denk ik dat je kunt stellen dat vrouwen van Gildeleden, waaronder kooplieden, veelal erg capabel waren en konden schrijven. Je ziet veelvuldig dat een bedrijf na het overlijden van de man, probleemloos door de vrouw wordt voortgezet. Ik vindt dergelijke situaties al rond 1620. Ik heb sowieso meerdere handtekeningen gevonden van dames uit onze familie, in een dusdanig handschrift dat duidelijk is dat ze geoefende schrijvers waren.
Met vriendelijke groet,
Roel
Hallo Roel,
Leuk om te lezen dat je nog steeds mijn blog volgt. Je had al gezien dat Jan Ronneboom van der Poll en Rudolph van der Poll ook samen voor een vierde deel erfgenamen waren van tante Agaath! Jammer genoeg waren er meer schulden dan opbrengsten en bleef er niets over voor de familie. Hierover binnenkort meer in een laatste bijdrage over de erfenis van tante Agaath…
Je hebt helemaal gelijk, veel vrouwen konden schrijven. Ook tante Agaath had een mooie handtekening en de moeder van Esina, Christina Geertruid Meiling, heeft een deel geschreven in de familiekroniek.
Het was mij echter niet bekend dat meisjes de Latijnse scholen bezochten. Op de leerlingenlijst van Zutphen staan alleen jongensnamen vermeld.
Hoe kom jij aan de gegevens van de school in Culemborg? Ik ben hierin erg geïnteresseerd. Ik nam aan dat meisjes alleen thuisonderwijs kregen of les kregen op een ‘Nederduitse” of een “Franse” school.
Met hartelijke groet,
Henk.